Dearness Allowance : महागाई भत्ता हा पगाराचा एक घटक म्हणून समजला जातो.जो मूळ पगाराची काही निश्चित टक्केवारी असून ज्याचा उद्देश महागाईच्या प्रभावापासून बचाव करणे आहे.
सरकार सरकारी कर्मचारी आणि पेन्शनधारक दोघांनाही महागाई भत्ता (DA) प्रदान करते. पगाराचा हा घटक परिवर्तनशील आहे आणि महागाईविरूद्ध बचाव म्हणून वापरला जातो. DA चे मूल्य स्थानानुसार बदलते आणि सरकारकडून वर्षातून दोनदा सुधारणा केली जाते.
Wahat is Dearness Allowance ?
महागाई भत्ता म्हणजे काय? असा प्रश्न बऱ्याच लोकांना पडतो.महागाई भत्ता (DA) हा राहणीमानाचा खर्च समायोजन भत्ता आहे, जो सरकार सार्वजनिक क्षेत्रातील वर्तमान आणि निवृत्त सदस्यांना प्रदान करते.केंद्र राज्य सरकारी कर्मचाऱ्यांच्या टक्केवारी वरून महागाई भत्ता निश्चित करण्यात येतो.
डीए संदर्भात वेगवेगळे घटकांचा समावेश असल्याने महागाई भत्ता वेगवेगळ्या कर्मचाऱ्यांसाठी त्यांच्या स्थानानुसार भिन्न असतो. याचा अर्थ शहरी क्षेत्रातील, निमशहरी क्षेत्रातील किंवा ग्रामीण क्षेत्रातील कर्मचाऱ्यांसाठी DA वेगळा असू शकतो.
महागाई भत्ता वाढ
मित्रांनो, सध्या 1 जानेवारी 2024 पासून 46% वरून 50% झाला आहे, म्हणजे महागाई भत्त्यात 4% वाढ झाली आहे.केंद्र सरकारच्या पेन्शनधारकांसाठी महागाई सवलत (DR) मध्ये देखील 4% वाढ झाली आहे, जी 50% पर्यंत पोहोचली आहे. सदरील वाढ 1 जानेवारी 2024 पासून लागू झाली आहे.
महागाई भत्त्यात नवीनतम बदल
कर्मचारी आणि पेन्शनधारकांसाठी महागाई भत्ता (DA) आणि महागाई सवलत (DR) मध्ये सप्टेंबर 2024 मध्ये 3% वाढ अपेक्षित आहे, ज्यामुळे DA 53% पर्यंत वाढेल.
केंद्र सरकारच्या कर्मचाऱ्यांसाठीचा महागाई भत्ता (DA) यापूर्वीच 4% ने वाढवला होता,जो 46% वरून 50% झाला होता.त्याचप्रमाणे केंद्र सरकारच्या पेन्शनधारकांसाठी महागाई सवलत (DR) मध्ये देखील 4% वाढ झाली आहे, जी 50% पर्यंत पोहोचली आहे.
DA Hike Calculator
जर कर्मचाऱ्याचे दरमहा मूळ वेतन 48 हजार रुपये असेल तर पूर्वी,46% च्या डीए दराने, त्यांचा महागाई भत्ता रु. 22 हजार 80 रुपये होता.आता 50% च्या नवीन डीए दराने, त्यांचा महागाई भत्ता वाढून 24 हजार रुपये होईल.
सातव्या वेतन आयोगाच्या शिफारशींनुसार, इतर भत्त्यात सुद्धा मोठी वाढ होत असते.जेव्हा DA 50% पर्यंत पोहोचेल. यामध्ये घरभाडे भत्ता (HRA), दैनिक भत्ता, ग्रॅच्युइटी कमाल मर्यादा, वसतिगृह अनुदान, मुलांचा शिक्षण भत्ता, बालसंगोपनासाठी विशेष भत्ता, हस्तांतरणावर टीए आणि स्वत:च्या वाहतुकीसाठी मायलेज भत्ता यांच्यात मोठी वाढ होणार आहे.
सदरील महागाई भत्ता वाढीचा उद्देश केंद्र सरकारच्या कर्मचाऱ्यांना राहणीमानाच्या वाढत्या खर्चाचा सामना करण्यास मदत करणे आहे.
सरकारी कर्मचारी महागाई भत्त्याची गणना
मित्रांनो 2006 नंतर, महागाई भत्ता मोजण्याचे सूत्र बदलले आहे आणि सध्या, DA खालीलप्रमाणे मोजला जातो.
महागाई भत्ता % = ((गेल्या 12 महिन्यांतील AICPI ची सरासरी (आधारभूत वर्ष – 2001=100) -115.76)/115.76) *100
सार्वजनिक क्षेत्रातील कर्मचारी
महागाई भत्ता % = ((गेल्या ३ महिन्यांतील AICPI ची सरासरी (आधारभूत वर्ष – २००१=१००) -१२६.३३)/१२६.३३) *१०० (AICPI म्हणजे अखिल भारतीय ग्राहक किंमत निर्देशांक)
उदाहरणार्थ , तुमचे मूळ उत्पन्न रु. 33,000 आहे आणि सर्वात अलीकडील 4% वाढीसह, तुमची DA टक्केवारी 38% आहे, याचा अर्थ तुमचा महागाई भत्ता रु. 12540 आहे.
DA वाढीवर करणारे घटक
ग्राहक किंमत निर्देशांक (CPI) : महागाई भत्ता ठरवण्यासाठी विचारात घेतलेला एक महत्त्वाचा घटक आहे.CPI चढउतारांच्या आधारे DA वाढ केला जातो.जो वस्तू आणि सेवांच्या किंमतीतील बदल दर्शवतो.
बेस इंडेक्स : सदरील घटक पूर्वनिर्धारित वर्षाचा निर्देशांक असतो,जो राहणीमानाच्या खर्चाची तुलना करण्यासाठी संदर्भ म्हणून वापरला जातो.
महागाई : महागाई वाढीचा थेट परिणाम डीए दरावर प्रभाव कळत असतो. परिणामी महागाई वाढल्याने क्रयशक्ती कमी होते आणि राहणीमानाच्या उच्च खर्चाची भरपाई होते.
राहण्याचा खर्च : कर्मचाऱ्यांच्या राणीमानाचा संदर्भ हे महागाई भत्ता वाढीसाठी केला जातो. ग्रामीण भाग किंवा निम-शहरी क्षेत्रांपेक्षा शहरी भागांसाठी राहण्याचा खर्च जास्त आहे. DA गणने सोबत इतर घटक म्हणजे घरांची किंमत, वाहतूक खर्च आणि मूलभूत गरजा त्यामध्ये बदल होत असतो.
औद्योगिक सरासरी : विविध उद्योगांच्या एकूण कामगिरीचा आढावा घेऊन DA गणनेमध्ये केली जाते. कर्मचाऱ्यांचे वेतन उद्योग मानकांशी संरेखित ठेवण्यासाठी औद्योगिक वेतनात वाढ झाल्यास DA दरांमध्ये वाढ होते.
आयकर कायद्या अंतर्गत DA वर कर बसतो का ?
पगारदार कर्मचाऱ्यांसाठी, DA (महागाई भत्ता) पूर्णपणे करपात्र आहे.जर एखाद्या कर्मचाऱ्याला सर्व अटींची पूर्तता केली गेली असेल, तर डीए हा निवृत्तीच्या लाभांसाठी पगाराचा भाग मानला जातो.
भारतातील आयकर नियमांच्या आवश्यकतेनुसार DA घटक फाइल कर रिटर्नमध्ये स्वतंत्रपणे सूचीबद्ध केला जातो.