Dearnees Allowance : महागाई भत्ता (DA) हा भारतातील सार्वजनिक क्षेत्रातील आणि निवृत्तीवेतनधारकांच्या पगाराचा महत्त्वाचा भाग आहे. राहणीमानाच्या प्रादेशिक खर्चाच्या फरकांमुळे, DA कर्मचारी स्थानानुसार बदलतो: शहरी, अर्ध-शहरी किंवा ग्रामीण. अर्थव्यवस्थेची अस्थिरता प्रतिबिंबित करण्यासाठी DA दर जानेवारी आणि जुलै दरम्यान अर्ध-वार्षिक अद्यतनित केले जातात.
मित्रांनो सध्या केंद्र सरकारचा एक जुलै 2024 पासून महागाई भत्ता 53 टक्क्यांनी दिला जात आहे. आता यामध्ये पुन्हा 4 टक्के ची वाढ होऊन महागाई भत्ता 57% होण्याची शक्यता वर्तवली जात आहे.महाराष्ट्र राज्य सरकारी कर्मचाऱ्यांचा एक जुलै 2024 पासूनचा माघारी भत्ता प्रलंबित असून सध्या 50% दराने महागाई भत्ता दिला जात आहे.
महागाई भत्त्याचे विविध प्रकार
आता तुम्हाला महागाई भत्त्याचा अर्थ कळला आहे, हे लक्षात घेण्यासारखे आहे की सर्व DA समान नाहीत. महागाई भत्त्याचे दोन मुख्य प्रकार आहेत, प्रत्येक वेगळ्या सरकारी क्षेत्रातील लोकसंख्येची सेवा देतो.
1) परिवर्तनीय महागाई भत्ता (VDA) :- केंद्र सरकारच्या कामगारांना उद्देशून, VDA मध्ये ग्राहक किंमत निर्देशांक (CPI) द्वारे दर सहा महिन्यांनी बदल केला जातो . या प्रकारचा DA कामगारांना महागाईच्या अप्रत्याशित स्वरूपापासून वाचवण्यासाठी आहे. तीन प्राथमिक घटक VDA गणना बनवतात: एक मासिक-भिन्न CPI, एक बेस इंडेक्स जो विशिष्ट कालावधीसाठी स्थिर राहतो आणि सेट व्हेरिएबल DA रक्कम. VDA चे गतिमान स्वरूप CPI मधील चढउतारांबद्दलच्या संवेदनशीलतेमुळे उद्भवते, जे हमी देते की वेतन समायोजन जीवनाच्या वास्तविक किंमतीतील फरक अचूकपणे प्रतिबिंबित करतात.
2) औद्योगिक महागाई भत्ता (IDA) : सार्वजनिक क्षेत्रातील उपक्रम (पीएसयू) मधील कामगारांसाठी या प्रकारचा DA संबंधित आहे. IDA समायोजने त्रैमासिकपणे केली जातात, पुन्हा CPI मधील बदलांवर अवलंबून, VDA च्या उलट. कर्मचाऱ्यांच्या वेतनाचे समायोजन करून महागाईचा सामना करताना कामगारांची खरेदी शक्ती टिकवून ठेवण्याचे IDA आणि VDA यांचे समान उद्दिष्ट आहे.
Dearnees Allowance Calculator
महागाई भत्ता दुसऱ्या महायुद्धानंतर कामगारांच्या वेतनावरील जीवनमानाचा प्रभाव कमी करण्यासाठी तयार करण्यात आला. 2006 नंतर DA गणनेच्या पद्धतींमध्ये लक्षणीय बदल झाला. सध्या, गणना अखिल भारतीय ग्राहक किंमत निर्देशांक (AICPI) वापरते. AICPI ची सरासरी केंद्र सरकारी कर्मचाऱ्यांसाठी 12 महिने आणि सार्वजनिक क्षेत्रातील कर्मचाऱ्यांसाठी 3 महिन्यांपेक्षा जास्त असते.
सध्या कर्मचाऱ्यांच्या मूळ मोबदल्याच्या विशिष्ट प्रमाणात DA ची गणना केली जाते हा घटक, घरभाडे भत्ता (HRA) आणि वाहतूक भत्ता यांसारख्या इतर घटकांसह, एकूण पगारात भर घालतो.
DA Calculation Farmula
DA%=(115.76गेल्या 12 महिन्यांतील सरासरी AICPI−115.76)×100
सार्वजनिक क्षेत्रातील कर्मचाऱ्यांसाठी : डीए टक्केवारी मोजण्याचे सूत्र आहे – DA%=(126.33गेल्या 3 महिन्यांतील सरासरी AICPI−126.33)×100
महागाई भत्ता DA% वापरून मोजला जातो.गेल्या 12 महिन्यांतील सरासरी AICPI हा केंद्र सरकारच्या कर्मचाऱ्यांच्या AICPI रीडिंगचा सरासरी असते..गेल्या 3 महिन्यांतील सरासरी AICPI हा सार्वजनिक क्षेत्रातील कर्मचारी AICPI रीडिंगचा सरासरी असते.
केंद्र सरकार आणि सार्वजनिक क्षेत्रातील कर्मचाऱ्यांसाठीची सूत्रे अनुक्रमे 115.76 आणि 126.33 ची मूळ मूल्ये वापरतात. ही मूल्ये मूळ वर्ष 2001 च्या तुलनेत DA गणना सामान्य करण्यासाठी वापरली जातात, जिथे निर्देशांक 100 वर सेट केला जातो.
आयकर अंतर्गत DA कसा हाताळला जातो?
प्राप्तिकर कायदा 1961 अंतर्गत महागाई भत्त्याचा उपचार सोपा आहे – DA पगारदार कर्मचाऱ्यांसाठी पूर्णपणे करपात्र आहे. ही कर आकारणी लागू होते जेव्हा DA पगाराचा एक भाग म्हणून सेवानिवृत्तीच्या फायद्यांमध्ये योगदान देते, कर विवरणपत्र भरताना त्याची घोषणा करणे आवश्यक असते.कर्मचाऱ्यांच्या निव्वळ करपात्र उत्पन्नावर परिणाम करणाऱ्या एकूण पगाराच्या संरचनेत DA ची करक्षमता त्याचे महत्त्व अधोरेखित करते.
DA आणि HRA मधील फरक
महागाई-संबंधित राहणीमानाच्या खर्चाची भरपाई करून भौगोलिक स्थानांवर कर्मचाऱ्यांची खर्च करण्याची क्षमता राखणे हा DA चा उद्देश आहे. दुसरीकडे, एचआरए कर्मचाऱ्यांना घरे परवडण्यास मदत करते, भाड्याचा अवाजवी खर्च टाळतो. HRA सार्वजनिक आणि खाजगी क्षेत्रातील कर्मचाऱ्यांना समर्थन देते, तर DA केवळ सार्वजनिक क्षेत्रातील कर्मचाऱ्यांना लागू होते.
गणनेचा आधार :- DA गणनेचा CPI शी जवळून संबंध असल्यामुळे, हा एक बदलता येणारा घटक आहे जो महागाईच्या दरानुसार बदलतो. राहणीमान समायोजनाची किंमत DA टक्केवारीतील नियतकालिक बदलांमध्ये दिसून येते. याउलट, CPI सारख्या आर्थिक डेटावर अवलंबून असलेल्या HRA ची गणना करण्यासाठी कोणतीही निश्चित पद्धत नाही. त्याऐवजी, कर नियमांद्वारे लादलेल्या काही निर्बंध आणि मर्यादांच्या अधीन, एचआरएची रक्कम उत्पन्न, राहण्याचे ठिकाण आणि वास्तविक भाडे यासह चलने ठरवली जाते.
Tax Benefits for HRA
DA आणि HRA यांना करनिहाय वागणूक देण्याचा मार्ग हा त्यांच्यामधील सर्वात मोठा फरक आहे. 1961 च्या आयकर कायद्यानुसार, DA पूर्णपणे करपात्र आहे आणि तो कसा वापरला जातो यावर अवलंबून त्याला कोणतीही सूट नाही. याउलट, एचआरए काही मर्यादांच्या अधीन कर फायदे प्रदान करते; जर कर्मचारी त्यांनी त्यांचे भाडे दिले आणि भाडे त्यांच्या वेतनाच्या 10% पेक्षा जास्त असेल तर ते HRA वर कर सूट मिळण्यास पात्र आहेत. कर्मचाऱ्यांसाठी, हा फरक एचआरएला भरपाई पॅकेजचा अधिक कर-कार्यक्षम भाग बनवतो.
मूल्यमापन आणि शिफारसी : वेतन आयोग मूळ वेतन, डीए आणि इतर भत्ते यांचे पुनरावलोकन करतो. DA दर बदलांचा विचार करताना ते महागाई, राहणीमानाचा खर्च आणि आर्थिक घटकांचा विचार करतात. या शिफारशींचे उद्दिष्ट सरकारी वेतन स्पर्धात्मक आणि वाढत्या राहणीमानाच्या खर्चासाठी पुरेसा ठेवण्याचे आहे.
DA गणनेवर परिणाम : सातवा वेतन आयोगात सद्यस्थितीच्या आर्थिक परिस्थितीचा आणि चलनवाढीचा अभ्यास करून दे निश्चित केलेला आहे सातव्या वेतन आयोगाद्वारे नवीन डीए तंत्र संयोजनावर परिणाम करू शकते. आर्थिक परिस्थितीचा अभ्यास करून साधारणपणे वर्षातून दोनदा महागाई भत्ता वाढ करण्यात यावा असे प्रस्थापित किंवा प्रथेनुसार ठरले आहे.
